بحران پنهان یارانه و حقیقت مصرف انرژی ایران

حجة‌الاسلام و المسلمین سنجری با تحلیلی بر مباحث یارانه پنهان، جهانی‌سازی قیمت‌ها، گران‌کردن بنزین و ادعای مصرف بالای انرژی در ایران، ریشه‌های واقعی این چالش را بررسی کرده و برداشت‌های رایج را به چالش می‌کشند. ایشان تأکید می‌کنند که بسیاری از آمارهای رایج درباره مصرف و قیمت‌گذاری، برداشت‌های غلط و جهت‌دار هستند.

استدلال‌های مطرح درباره یارانه پنهان و مصرف بنزین

حجة‌الاسلام و المسلمین سنجری بیان کردند که موافقان افزایش قیمت، سه استدلال اصلی را مطرح می‌کنند:

1. گران‌تر بودن آب از بنزین
   بطری آب ۵۰۰۰ تومانی در برابر بنزین ۱۵۰۰ تومانی آزاد یا ۳۰۰ تومانی سهمیه‌ای.

2. قیمت جهانی بنزین
   بنزین در دنیا از لیتری ۱ دلار تا ۶ دلار فروخته می‌شود.

3. مصرف سرانه بالای ایرانیان

   • سرانه مصرف بنزین ایران: ۳۰۸ لیتر

   • سرانه اروپا: ۲۴۷ لیتر

   • تفاوت ۶۱ لیتر، که آن را به «ارزان بودن» نسبت می‌دهند.

اما ایشان تأکید می‌کنند که این تحلیل‌ها نیازمند بازنگری جدی است.

ابعاد مالی یارانه و بار سنگین بودجه

به گفته سنجری:

• مصرف روزانه فرآورده‌های نفتی: ۲۵۰ میلیون لیتر

• درآمد سالانه نفتی کشور: ۴۳ میلیارد دلار

• یارانه سالانه سوخت: ۸۰ میلیارد دلار (تقریباً دو برابر درآمد نفتی)

• سهم یارانه بنزین از بودجه: ۹۵۴ میلیارد از بودجه ۱۵۰۰ میلیاردی؛ یعنی ۶۳ درصد بودجه عمومی صرف بنزین می‌شود.

چرا جهانی‌سازی قیمت بنزین قابل استناد نیست؟

ابطال نظریه قیمت جهانی

حجة‌الاسلام و المسلمین سنجری توضیح دادند:

• بیش از ۲۰۰ کشور، هرکدام قیمت متفاوت دارند (۴۰ سنت تا ۶ دلار).

• اگر «قیمت جهانی» واقعیت داشت، باید یک قیمت واحد وجود می‌داشت.

تناقض سیاستی

ایشان افزودند:
نمی‌توان در سیاست خارجی شعار استقلال داد اما در اقتصاد به نسخه‌های نئولیبرال، تکنوکرات‌ها یا کینز تکیه کرد.

آیا مصرف بالای انرژی تقصیر مردم است یا ابزار بی‌کیفیت؟

حجة‌الاسلام و المسلمین سنجری گفتند:

خودروهای پرمصرف

یک خودروی اروپایی ۶ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر مصرف دارد، اما همان خودرو در ایران به دلیل کیفیت پایین تولید یا استانداردها ۱۰ تا ۱۱ لیتر مصرف می‌کند.

ضعف عایق‌بندی و تجهیزات

سیستم‌های گرمایش و سرمایش در ایران با استانداردهای اروپا قابل مقایسه نیستند.

زیرساخت انرژی آلاینده

در شهرهایی مثل مسکو با جمعیت ۱۳ میلیونی، پاک‌ترین هوا مشاهده می‌شود؛ زیرا انرژی با برق هسته‌ای تأمین می‌شود. اما ایران به بنزین، گازوئیل و مازوت وابسته است.

تناقض قیمت‌گذاری نفت در کشور نفت‌خیز

ایشان بیان کردند:

• دولت نفت را به قیمت جهانی (حدود ۸۰ دلار) به پالایشگاه داخلی می‌فروشد.

• بنابراین پالایشگاه ایرانی هیچ تفاوتی با پالایشگاه کشور غیرنفتی ندارد.

• در مقابل، عربستان نفت را ۶ دلار به پالایشگاه خود می‌دهد.

به این ترتیب، مزیت منابع نفتی ایران از بین رفته است.

تحلیل دقیق قیمت آب و نقد ادعای «آب از بنزین گران‌تر است»

حجة‌الاسلام و المسلمین سنجری برای توضیح اشتباه این استدلال، قیمت یک بطری آب ۵۰۰۰ تومانی را تحلیل کردند:

• ۱۶ گرم پت: ۸۱۰ تومان

• درب بطری: ۲۰۰ تومان

• لیبل: ۱۰۰ تومان

• لجستیک (پالت، استریچ، حمل): ۴۰۰ تومان

• هزینه‌های مالی، اداری و تبلیغاتی: ۱۵۴۰ تومان

• سود و مالیات: ۱۹۶۴ تومان

• حمل تا بقالی: ۱۴۰۰ تومان

نتیجه:
بخش اعظم قیمت آب مربوط به بسته‌بندی، حمل و مالیات است، نه ارزش آب خام.